Các thành viên của dự án Ethnicity trong một chuyến thực tế tại tỉnh Lâm Đồng

18 năm sinh sống tại vùng đất Bảo Lộc, Lâm Đồng - nơi mà xung quanh là các bản làng của người dân tộc thiểu số Mạ, K’Ho…, Phan Văn Quyền, chứng kiến rõ sự mai một từng ngày của hoa văn thổ cẩm bởi những thách thức của quá trình toàn cầu hóa. Bên cạnh đó, những tấm vải hoa văn thổ cẩm đang dần biến mất trước xu thế cách tân quá đà của công nghiệp may mặc hiện đại. Điều này đã tạo ra khoảng cách xa xôi giữa một di sản văn hóa lâu đời với giới trẻ.

Năm 2018, dự án Ethnicity mang ý nghĩa truyền thống gắn liền với hơi thở thành thị đã ra đời. Đồng hành với Quyền trên chặng đường gian nan này là những bạn trẻ cùng chí hướng. Dù họ đều ở độ tuổi rất trẻ, có bạn là sinh viên, bạn đã tốt nghiệp đại học, bạn thì còn học sinh nhưng đều có chung mong muốn bảo tồn và phát triển hoa văn thổ cẩm.

Người dân hỗ trợ các bạn trẻ thực hiện dự án Ethnicity

Để thực hiện dự án, các thành viên phải khảo sát, nghiên cứu những hoa văn trên thổ cẩm của người dân tộc thiểu số, vẽ lại bằng phần mềm đồ hoạ và phát triển thành một thư viện số - nơi mọi cộng đồng có thể sử dụng chúng và quảng bá về vẻ đẹp của di sản văn hoá phi vật thể này. Đây cũng là thư viện số đầu tiên tại Việt Nam có chức năng bảo tồn, quáng bá, phát triển các họa tiết hoa văn thổ cẩm.

“Trong quá trình đồ họa, Ethnicity chú trọng giữ lại nguyên vẹn kiểu dáng, nét dệt và màu sắc của các hoa văn thổ cẩm truyền thống. Dựa vào đây, những hình dáng đó được phát triển theo nhiều phong cách, kết hợp với nhiều gam màu sắc bắt kịp xu hướng thời đại để thúc đẩy việc sử dụng cũng như quảng bá đến cộng đồng”, Quyền chia sẻ.

Nhớ lại những ngày đầu, các thành viên gặp vô vàn khó khăn khi thực hiện dự án, có những lúc tưởng chừng phải bỏ cuộc do thiếu thông tin trong việc tiếp cận, nghiên cứu, tìm nguồn tài liệu tin cậy về ý nghĩa hoa văn thổ cẩm, lịch sử văn hoá những dân tộc thiểu số...

“Khác với việc nghiên cứu các vấn đề về tự nhiên, thường có quy luật và nguồn tài liệu dồi dào làm cơ sở, việc nghiên cứu lĩnh vực này vốn không có nhiều nguồn đề cập. Nhóm phải thực nghiệm, khảo sát từ điều ít ỏi mình biết. Thêm nữa, khoảng cách ngôn ngữ hiểu về hoa văn bị hạn chế cũng là những khó khăn không nhỏ”, một thành viên của nhóm nhớ lại. 

Thổ cẩm được ứng dụng trong đời sống như: móc khóa, quần áo, bao bì

Vượt qua những khó khăn ban đầu, các thành viên đã hoàn thành xong thư viện hoa văn thổ cẩm của người Mạ và K’ho. Sau đó, nhóm bắt đầu kết nối với các chủ sở hữu doanh nghiệp in ấn, các nhà hàng, các quán cafe, các nhà thiết kế nội thất… để truyền tải xu hướng thiết kế mới dựa trên những giá trị di sản văn hóa của thổ cẩm. Điển hình như việc in hoa văn lên bookmark mà nhóm đang sở hữu để làm phần quà cho các mini game trực tuyến của dự án, hay vòng tay thổ cẩm do chính người dân tộc thiểu số tại Làng dệt thổ cẩm K’Long (Đức Trọng, Lâm Đồng) sản xuất để làm quà lưu niệm trong các chuyến đi trao đổi văn hóa.

Kết quả khả quan của dự án là các thành viên đã cho hoạt động trên ba nền tảng xã hội: Website, Facebook, Instagram và ra mắt được 4 thư viện số. Thời gian sắp tới, nhóm dự án sẽ hoàn thiện trọn bộ thư viện số với 200 hoa văn thổ cẩm gốc được mĩ thuật hóa với hai phiên bản dệt và pixel, 70 hoa văn phát triển với hai phiên bản vuông và đặc biệt, 30 bộ hoa văn ứng dụng và 50 bộ hình minh hoa đời sống của dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, các thành viên còn thu thập và nghiên cứu thêm các ý nghĩa của hoa văn thổ cẩm nhằm quảng bá vẻ đẹp tinh thần của di sản văn hóa này.

"Hoa văn thổ cẩm được tạo nên bởi các hình dáng khác nhau: hình tam giác, chữ nhật, vuông, tròn, đường thẳng, gấp khúc… mỗi hình dáng như vậy mang một ý nghĩa, một câu chuyện của người dệt. Dựa vào đây, Ethnicity sẽ phát triển những hình dáng đó theo nhiều phong cách, kết hợp với nhiều gam màu sắc bắt kịp xu hướng thời đại để thúc đẩy việc sử dụng cũng như quảng bá đến cộng đồng, tạo nên làn sóng ứng dụng hoa văn thổ cẩm vào các thiết kế hằng ngày của người Việt như: đồ dùng sinh hoạt, thời trang, nghệ thuật, quà lưu niệm...”, Quyền phân tích

Cuối năm 2018, Ethnicity vinh dự được chọn là 1 trong 10 dự án trong khối ASEAN được trình bày với cựu Tổng Thống Mỹ Barack Obama. Tiếp đến vào tháng 4/2019, Ethnicity được quỹ ASEAN đề cử trở thành thành viên của Social Innovation Warehouse. Tháng 6/2019, Quyền đại diện nhóm đã ôm trọn tinh hoa văn hoá dân tộc thiểu số Việt Nam trong dự án đến với thế giới qua Diễn đàn thanh niên quốc tế UNESCO tại Trung Quốc.

Ngay sau đó, dự án cũng xuất hiện tại Phiên họp của Ủy ban Di sản Thế Giới lần thứ 43 tại Baku, Azerbaijan. Tháng 8/2019, sau quá trình đào tạo, dự án Ethnicity chính thức có mặt trên trang website của Social Innovation Warehouse - một kho lưu trữ và quảng bá trực tuyến các dự án xã hội tiềm năng của các nhà lãnh đạo trẻ được liên kết với các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc.

Phan Văn Quyền trong Diễn đàn thanh niên quốc tế UNESCO tại Trung Quốc

Tháng 11/2019, Ethnicity giới thiệu tại Hàn Quốc trong cuộc thi Ý tưởng Sáng tạo đổi mới Better Together Challenge 2019. Ở mỗi chương trình tham gia, thành viên Ethnicity đều mang dự án đi để thuyết trình và mang các sản phẩm của dự án làm quà tặng và quảng bá nét đẹp văn hoá thổ cẩm này. Dự án cũng tận dụng bạn bè quốc tế để tham khảo ý kiến, chia sẻ câu chuyện và lắng nghe nhận xét của các bạn về tính khả thi của dự án khi sử dụng phương pháp bảo tồn số hoá khác hẳn so với các cách truyền thống khác. Qua đó, nhóm nhận được nhiều gợi ý xây dựng, phát triển và định hình được vị trí của mình không chỉ trong nước mà còn mở rộng ra quốc tế.